Sokakta Çalışan Çocuklarımız

Sokakta çalışan çocuklar toplumumuzun kanayan bir yarası. Hayatlarının en güzel çağında omuzlarına ağır bir yük bindirilen küçücük çocuklarımızın mahzun kalplerinin sesine BİLKA olarak bigâne kalamazdık. Konuyu irdeledik ve örnek çalışmalar sergileyen Üsküdar Çocuk Eğitim Merkezi’ni ziyaret ederek konunun uzmanları ile görüştük.

Türkiye`de sokakta çalıştırılan diğer bir deyişle dilenmeye zorlanan ve sayıları 41 bine ulaşan çocukların yüzde 98`i (30 bin 109) İstanbul`da yaşıyor. İstismar edilen küçüklerin sayısının hızla artması yetkilileri caydırıcı tedbirler almaya zorluyor. İstanbul Valiliği, 18 Kasım 2009 tarihinde yayımladığı kararname ile çocuk polisinin elini güçlendirdi. Çarpıcı tedbirlerin yer aldığı karara göre sokak, cadde, meydan, gar, otogar, durak, tarihî ve kültürel mekânlar, ibadethaneler, inşaatlar, terk edilmiş yapılar, köprü altları gibi yerler barınmak amacıyla kullanılamayacak. Geniş yetkilerle donatılan polis, bu mekânlarda dilenen ya da çalıştırılan çocukların aileleri hakkında işlem yapabilecek. Kararın en can alıcı kısmı ise küçüklerden mendil, su, çiçek gibi malzemeler satın alan vatandaşlara yönelik. Bundan böyle 18 yaşından küçüklerden mal ve hizmet (kâğıt mendil, çiçek, su, tartıcılık, ayakkabı boyacılığı) satın alanlara 143 TL para cezası kesilecek.

Sokağın Tehlikelerine Maruz Kalan Çocukların Korunması, Eğitim-Öğretimin Sağlıklı Devamı ve Kamu Esenliğinin Sağlanması" amacıyla yayımlanan kararnamenin ardından İstanbul`da sokaklarda dilendirilen veya çalıştırılan çocukların sayının azaltılması için çalışmalara hız verildi. Çocuk polisi ekipleri, sadece 20 günde 486 çocuk ve ailesi ile ilgili işlem yaptı. Yeni dönemde çocuk istismarcılarıyla mücadelede kurumlar el ele verecek. İl Emniyet Müdürlüğü Çocuk Şube Müdürlüğü`nün hazırladığı `İstanbul Çocuk Koordinasyon Projesi` ile 9 kurum ortak çalışacak. Valilik koordinasyonundaki çalışmalara Büyükşehir Belediye Başkanlığı, üniversiteler, Cumhuriyet Başsavcılığı, Emniyet, Milli Eğitim, Sağlık, Sosyal Hizmetler ve Gençlik ve Spor il müdürlükleri ile İş-Kur katılacak. Proje kapsamında, her kurum amacına uygun olarak yönergede belirtilen talimatlar doğrultusunda kendilerine mahsus `kullanıcı adı` ve `parola` ile geliştirilen veri tabanına giriş yapacak. Gerekli yasal izinleri alınan proje, `Veri Tabanı` ve `Çocuk Koordinasyon Merkezi` olarak 2 ana bölümden oluşuyor. Kurumlar, günlük verileri inceleyerek kendi görev alanına giren konularda çocuğun yüksek yararına uygun olarak yapılması gereken tüm faaliyet ve işlemleri yapıp sonuçları veri tabanına girecek. Verilerin yüklenme işlemlerinin tamamlanmasının ardından proje, önümüzdeki günlerde faaliyete geçecek.

TCK`da Konu ile İlgili Düzenlemeler

TCK`daki "Dilencilik" başlıklı maddenin, çocukların sokakta çalıştırılmalarının dilenciliği kamufle etmek amacı ile yaptırıldığı da gözetilerek uygulanması gerekmektedir.

"DİLENCİLİK

Madde 229 - (1) Çocukları, beden veya ruh bakımından kendini idare edemeyecek durumda bulunan kimseleri dilencilikte araç olarak kullanan kişi, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.

(2) Bu suçun üçüncü derece dâhil kan veya kayın hısımları ya da eş tarafından işlenmesi hâlinde verilecek ceza yarı oranında artırılır.

(3) Bu suçun örgüt faaliyeti çerçevesinde işlenmiş olması hâlinde, verilecek ceza bir kat artırılır."

Ayrıca TCK`daki konu ile ilgili diğer maddelerinde uygulanması gerekmektedir.

"AİLE HUKUKUNDAN KAYNAKLANAN YÜKÜMLÜLÜĞÜN İHLÂLİ

Madde 233 - (1) Aile hukukundan doğan bakım, eğitim veya destek olma yükümlülüğünü yerine getirmeyen kişi, şikâyet üzerine, bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.

(3) Velâyet hakları kaldırılmış olsa da, itiyadî sarhoşluk, uyuşturucu veya uyarıcı maddelerin kullanılması ya da onur kırıcı tavır ve hareketlerin sonucu maddî ve manevî özen noksanlığı nedeniyle çocuklarının ahlâk, güvenlik ve sağlığını ağır şekilde tehlikeye sokan ana veya baba, üç aydan bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır."

Çocuğa karşı işlenen bu suçları ihbar etmemekte suçtur ve ilgililer hakkında gereği yapılmalıdır.

"SUÇU BİLDİRMEME

Madde 278 - (1) İşlenmekte olan bir suçu yetkili makamlara bildirmeyen kişi, bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.

(2) İşlenmiş olmakla birlikte, sebebiyet verdiği neticelerin sınırlandırılması hâlen mümkün bulunan bir suçu yetkili makamlara bildirmeyen kişi, yukarıdaki fıkra hükmüne göre cezalandırılır.

(3) Mağdurun onbeş yaşını bitirmemiş bir çocuk, bedensel veya ruhsal bakımdan özürlü olan ya da hamileliği nedeniyle kendisini savunamayacak durumda bulunan kimse olması hâlinde, yukarıdaki fıkralara göre verilecek ceza, yarı oranında artırılır."


Üsküdar Çocuk Eğitim Merkezi

Genel Bilgiler;

Üsküdar Çocuk Eğitim Merkezi, sadece Üsküdar sınırları dâhilinde çalışan çocukların eğitimi ve desteklenmesi ile ilgilenen bir merkez konumunda.

Öğrenci Kapasitesi: 40
Mevcut: 39

7-14 yaş arası çocukların eğitime alındığı merkezde 14 yaşından sonra çocuklar gençlik merkezinde eğitimlerine devam ediyorlar. Gençlik merkezi 14- 25 yaş arası gençlere eğitim veriyor.

Eğitim merkezi yemekhane, 3 derslik, bilgisayar ve soyunma odaları, banyo (evinde imkânı olmayan öğrencilerin temizliği düşünülerek yapılmış) ve kütüphaneden oluşuyor. Kütüphane hem çocuklara film gösterilerinin yapılması hem de çocukların ailelerine eğitim verme amacı ile kullanılıyor. Ayrıca eğiticilerin kendi odaları dışında bir de toplantı odası mevcut.

Merkezde sorumlu 3 kişi bulunuyor.

• Muhammed Ali TERYAKİ: Birim sorumlusu
• Ayşe Büşra ERKEÇ: Eğitim sorumlusu
• Fatma Zeynep AYDIN: Sosyal ilişkiler sorumlusu

Üniversite öğrencileri gönüllü olarak gelip çocuklarla eğlenceli vakit geçirip ödevlerine yardımcı oluyorlar. Ayrıca hemşirelik, pdr, psikoloji, sosyoloji gibi bölümlerde okuyan gençler hem öğrencilerin sorunları ile ilgilenme, hem de kendi dersleri ile ilgili araştırmalar yürütüp bu konular üzerinde tezlerini sürdürme fırsatı buluyorlar. Bu gönüllü öğrenciler kendilerinden sonra gelecek eğiticilere yardımcı olabilmek amacı ile ilgilendikleri öğrencilerin durumları ile ilgili ayrıntılı notlar tutup, arşiv de oluşturuyorlar.

Merkezde ayrıca şoför, güvenlik ve temizlik görevlileri de bulunuyor.

Kuruluş;

Merkez, Kevser TERZİOĞLU (belediye başkan danışmanı) önderliğinde 2010 yılı Ağustos ayında kurulmuş. İşe ilk olarak İl Sosyal Hizmetler Müdürlüğünün Üsküdar ilçesine kayıtlı ailelerin tespiti ile başlanmış. Kevser TERZİOĞLU’nun kadın sığınma evleri, bilgi evleri ve madde bağımlılığı içinde çalışmaları mevcut.

Üsküdar çocuk eğitim merkezi işleyiş açısından Türkiye’de bir ilk.

Eğitim;

Merkezde çocukların hem okul derslerine yardımcı olunuyor hem de genelde sokak terbiyesi ile yetiştikleri için ahlaki kavramlar üzerine dersler veriliyor. Dersler videolar, hikâyeler, bulmacalar ile sıkıcı olmaktan çıkartılıp zevkli hale getiriliyor. Çocuklar okul çıkışı merkeze gelip eğitim alıyorlar.
Eğitilen çocukların yetenekli olduğu dallar belirlenerek bu konularda özel eğitim almaları için çaba gösteriliyor. Karate, yüzme ve bazı spor dallarında üstün yetenekli çocukların olduğu tespit edilmiş. Çocuklara halk oyunları öğretiliyor ve gösteriye çıkıyorlar. Halk Eğitim Merkezi ile ortaklaşa ebru ve bağlama kursları açılması için çalışmalar başlatılmış. Merkezin eğiticilerinden Muhammed Ali Bey “Roman çocuklara sadece müzik ve dans yönleriyle bakılıyor ama spor ve matematik dallarında da yüksek başarı gösteriyorlar. Onları müzikteki başarılarının yanı sıra spor ve matematiğe de yönlendiriyoruz” diyor.

Merkezde sadece çocuklara değil çocukların ailelerine de eğitim veriliyor. Halk Eğitim Merkezi ile ortaklaşa aile eğitimleri ve okuma yazma kursları açılmış. Çocukların anneleri bu kurslarda eğitim görmüşler. Halen devam eden çeşitli aile eğitimleri de mevcut. İşsiz olan babalar için meslek edinme merkezleri ve anneler için de kadın eğitim merkezi çalışmaları yapılıyor.

Merkeze gelen çocuklar sevgiye muhtaç ve şiddet gören çocuklar olduğu için eğitim merkezinde gösterilen sevgi ve ilgi onları çok mutlu ediyor.

Merkeze bağlı olan çocuklar okullarına devam ettikleri sürece kaymakamlıktan aylık 100 TL burs alıyorlar.

Merkeze getirilen çocukların durumları incelenerek gerekli tedavileri için çaba gösteriliyor. Cinsel istismara uğramış çocukların çocuk psikiyatrlarında tedavi görmesi için uğraşılıyor fakat sadece 3 tane çocuk psikiyatrının bulunması büyük sıkıntıya sebep oluyor. Bu doktorlardan randevu almak nerede ise imkânsız, alınabilen randevu da çok ileri tarihli olduğu için geçen zaman içerisinde çocuğun psikolojisi daha da bozuluyor. Çocuk psikiyatrlarından randevu alınamadığı zaman çocuklar kadın aile sağlığı merkezindeki psikologlarla görüştürülüyorlar.

Madde bağımlısı çocukların tedavileri için de büyük çaba harcanıyor. Bu konuda da büyük sıkıntılar var. İlk adım istasyonuna yönlendirilen madde bağımlısı çocuklar tedavi için ÇEMATEM’ e ( çocuk ve ergen madde bağımlılığı araştırma ve tedavi merkezi ) gidiyorlar. Sadece 18 yatak kapasitesi olan kurum yetersiz kaldığı için çoğu çocuk ayakta tedavi ediliyor. Bazı çocukların kullandığı maddeler uçucu olduğu için kanlarında çıkmıyor ve bu çocuklara yardımcı olunamıyor. ÇEMATEM yetersiz kaldığından çocuklar Balıklı Rum Hastanesinde tedavi görüyorlar. Çocuklar hastanede tedaviyi kabul etmeleri için 8 haftalık bir ön tedavi görüyorlar daha sonra asıl tedaviye başlanıyor. Tedaviden sonraki aşama rehabilitasyon. Ayvansaray’da da madde bağımlıları için bir merkez var.

Merkezdeki eğiticiler Üsküdar’da okula gitmeyen çocukları da tespit edip okula gitmeleri için gerekli çalışmaları yapıyorlar. Milli Eğitim Müdürlüğü ve Kaymakamlık okula gitmeyen çocuklarla ilgili sorumluluklarını yeterince yerine getirmiyor. Ayrıca eğitim merkezinde MEB destekli YSÖP (yetiştirici sınıf öğretim programı) sınıfları mevcut. Bu sınıflarda okula gitme yaşları geçmiş ve okula gitmemiş çocuklar hızlandırılmış eğitime alınıyor ve kendi yaşıtlarındaki okul çocuklarıyla aynı seviyeye getirilip okula devam etmeleri sağlanıyor.

Üsküdar’da Çalışan Çocuklar;

Üsküdar’da çalışan çocukların mıntıkalarına göre değişen meslekleri var. Üsküdar meydanında Romanlar genellikle ayakkabı boyacılığı yapıyor, Ağrı’dan gelen çocuklar kışın kâğıt mendil yaz aylarında da su satıyorlar. Kirazlıtepe’de (Çamlıca ve civarı) ağırlıklı olarak Siirt Şirvan ve Bitlis Hizan’dan göç etmiş çocuklar çalışıyor. Bu çocuklar kâğıt helva, çekirdek ve su satıyorlar. Kâğıt mendil satan çocuklar daha ümitsiz, çünkü bunların amacı bir şeyler satmak değil dilenmek. Karadenizliler çocuklarını sokaklarda çalıştırmıyorlar.

Sokakta çalışan çocuklardan alışveriş yapmak suç ve 143 TL. para cezası var.

Çocukların merkeze getirilmesi;

Merkezin açılma aşamalarında il Sosyal Hizmetler Müdürlüğünden Üsküdar’a kayıtlı olan 500 çocuğun bilgileri alınmış. Eğiticiler bizzat kendileri ilçede aile tespitlerine başlamışlar. Çocukların yanı sıra aileleri de çocuklarını bu merkeze gönderme konusunda ikna etmenin çok zor olduğunu belirtiyorlar. Özellikle dindar aileler çocuklarını sokaklarda çalıştırmalarına rağmen böyle bir merkeze güvenemediklerini için çocuklarını buraya göndermek istememişler. Bu aileleri ikna etmek bir hayli zor olmuş.

Türk gelenek ve göreneklerinde köyde yaşayan çocuklar ailelerine işlerinde yardımcı olurlar. Bu bilinçle özellikle doğudan şehre göç eden aileler çocuklarının eve para getirerek yardımcı olmaları gerektiğini düşünüyor ve onları sokaklarda çalışmaya itiyorlar. UNICEF yetkililerinden birisi bu gözlemi yapmış ve Türkiye’ den başka hiçbir ülkede bu yaklaşımın olmadığını belirtmiş.

Yakalanma aşamaları;

Sokakta çalışan çocukların yakalanmalarıyla ilgili ilk görev vatandaş ve zabıtanın. Vatandaşların sokakta çalışan çocuk gördüğünde zabıtaya ya da çocuğun bulunduğu bölgenin çocuk şubesine haber vermeleri gerekiyor. Zabıta sokakta çalışan çocukları yakalıyor ve çocuk polisine götürüyor. Çocuk polisi yakalanan çocukları il Sosyal Hizmetler Müdürlüğüne sevk ediyor. Çocuklar burada kayıt altına alınıyor. Ailelerine haber veriliyor ve aileye ceza kesiliyor. Cezalar caydırıcı olmadığı için çocukların sokakta çalışmaları engellenemiyor. Kanunen çocuğun sokakta çalıştığı 3 kez tespit edilirse baba hapse mahkûm ediliyor ama bu konuda da ihmaller var.

İhbar edilen çocukları polis savcılığa götürüyor, hâkim çocuğa acil koruma kararı alıyor. Bu karar ile çocuğun 7 gün aileye verilmemesi gerekiyor ama görevde ihmal sebebi ile birkaç gün içinde çocuklar ailelerine geri veriliyor. Aslında İl Sosyal Hizmetler Müdürlüğünün ailede şiddet gören, çok kötü ortamlarda yaşayan çocuklar gibi bazı çocukları tamamen alıkoyması gerekiyor ancak çalışmalar yetersiz.

Vatandaş ne yapmalı;

• Kucağında küçük çocuklarla dilenen kadınlar görülünce hemen fotoğrafları çekilip dilencilik yapılan mıntıka ve yaptıkları iş belirtilerek il Sosyal Hizmetler Müdürlüğüne bildirilmelidir ( kucaklarındaki küçük çocuklara alkol vererek uyutuyorlar).
• Sokakta satış yapan çocuklardan kesinlikle alışveriş yapılmamalı ve bunlar zabıtaya veya çocuk şubesine bildirilmeli. ( Emniyet Müdürlüğü Çocuk Büro Amirliği → 0216 495 56 00 )
• ALO 153 aranmalı. (Burada da çalışmalar yetersiz. Telefona çıkan kişiler olaya müdahale etmek yerine yalnızca danışmanlık yaptıklarını söylüyorlar).

Olması gerekenler;

• Cezalar yeterince uygulanmıyor. Etkili bir uygulama şart!
• Yapılan ihbarlara dönüş yok. Bu dönüş sağlanmalı!
• Vatandaşların daha duyarlı olması gerekiyor.
• Üsküdar Eğitim Merkezi örnek alınarak diğer belediyelerde de benzeri çalışmalar yapılmalı!
• Her ilçede madde bağımlılığı merkezi olmalı!
• Çocuk psikiyatr sayısının acilen artması lazım.
• İstismara uğrayan çocuklarla ilgili işlemler hızlandırılmalı!
• Okula gitmeyen çocukların takibi yapılmalı!
• Çocuk bilgi bankaları kurulmalı ve enteraktif olarak hızlı bir şekilde bilgilere ulaşılabilmeli!
• Bu tarz eğitim merkezlerine ait spor tesisleri olmalı.
• Madde bağımlısı olup kanında bir şey çıkmayan çocuklar için Adli Tıbba gidiş işlemleri kolay ve hızlı hale getirilmeli!